Amsterdam wil het erfgoed van Mandela eren met een gedenkteken, in de vorm van een kunstwerk in het Nelson Mandelapark in stadsdeel Zuidoost. De ambitie is een kunstwerk van hoge artistieke kwaliteit met internationale allure dat door een breed publiek wordt gewaardeerd.
UPDATE 14 mei 2019:
Helaas is Dineo Seshee Bopape geen kandidaat meer voor het Nelson Mandela Gedenkteken. De opdracht was aan alle kunstenaars om een schetsvoorstel met visualisatie in te leveren voor de publieke presentatie voor 11 mei. Van Dineo ontving de kunstcommissie alleen een statement die op 11 mei voorgedragen werd door Annet Zondervan. Dineo heeft geen toestemming gegeven op deze statement te publiceren op onze website.
“In Africa there is a concept known as ‘ubuntu’ – the profound sense that we are human only through the humanity of others; that if we are to accomplish anything in this world it will, in equal measure, be due to the work and achievement of others”- Nelson Mandela
Mohau Modisakeng’s proposal takes the concept of ubuntu as its starting point for representing Nelson Mandela.
It honours the heritage of a man who has become a symbol for non-violence, freedom and reconciliation. The word ubuntu comes from the Nguni (isiZulu) language and can be taken to mean ‘to be human.’ The phrase, ‘Umuntu ngumuntu ngabanye abantu,’ literally means ‘a person is a person because of other people.’
This perception permeated Mandela’s ideas and actions, and it is still an integral part of daily life in multiracial South Africa. As Modisakeng notes, ‘For contemporary South Africans, ubuntu is a daily reminder of the common goal of building a new South Africa – a society that is based on equality, freedom and reconciliation.’
De Bijlmer has, since its coming into being, a short but turbulent history. This multicultural community has its own struggle for self-determination and representation. It is a neighbourhood in transition – high-rise apartments have disappeared, and in their place, new residential projects and public spaces are taking shape. De Bijlmer and its vibrant community is redefining and reshaping itself.
Mohau Modisakeng’s proposal consists of a monumental sculpture group executed in bronze. The sculpture group comprises a number of individual sculptures of faces. Each face literally based on a mould of the face of a Bijlmer resident. Modisakeng will select a number of local residents and make casts of their faces using silicone. Each of the resulting sculptures will be placed on a platform that can simultaneously serve as a seat. The sculptures in the group will vary in height and shape.
The sculpture group ‘Unity in diversity’ may be interpreted as a portrait of the culturally diverse community of Amsterdam Southeast – an ode to a community that, just like South Africa, is in transition, and on its way to self-determination.
“If I did not leave bitterness behind, I would still be in prison”-
Nelson Mandela
Sokari Douglas Camp’s proposal takes the notions of ‘forgiveness’ and ‘hospitality’ as a starting point for representing Nelson Mandela.
Mandela often chose to dress in a loose-fitting shirt of colourful, highly decorative material. He did so even during important events at which he represented South Africa as a statesman. In doing so, he created a style of his own, informal chic: the Madiba shirts.
Incidentally, Mandela’s shirts also fit within a worldwide cultural tradition which stretches from Hawaiian Aloha shirts, to guayabera shirts from Surinam, and Indonesian batik shirts or shirts made from colorful printed Dutch wax fabrics from Vlisco.
Clothing communicates many inferred codes. With his shirts, Mandela hoped to present himself as an approachable person, rather than as a distant president of the country. Possibly he deliberately chose not want to fall back on that ‘Western’ representation of power – the suit and tie.
Sokari Douglas Camp sees Mandela as a warm soul for whom hierarchy was not always paramount. A memorial for ‘the ordinary person’ with no references to power… according to Sokari Douglas Camp, that is what would best represent Mandela.
Accordingly, her proposal for the Nelson Mandela Memorial is thus comprised of a larger-than-life monumental representation of a Madiba shirt. Made from stainless steel, patinated on the outside and silver on the inside, it would be a sculpture that both welcomes and embraces people. The public can walk around the statue or stand in the inner space it creates.
Some of Mandela’s words will also be integrated into the memorial. These would function as an impulse for interpretation of the sculpture. This could be done as a sentence at the top of the sculpture or else as a line of text in the base (most likely made of concrete), on which the sculpture would be placed. The chosen text would be:
“If I did not leave bitterness behind, I would still be in prison.”
De drie kunstenaars Dineo Seshee Bopape, Mohau Modisakeng en Sokari Douglas Camp zijn kunstenaars uit Zuid-Afrika en Nigeria en zijn geselecteerd door een onafhankelijke kunstcommissie, bestaande uit Noraly Beyer (voorzitter), Bart Luirink (journalist ZAM magazine en vertegenwoordiger Nelson Mandela Foundation NL), Charl Landvreugd (kunstenaar en curator), Joya Mooi (muzikant van Zuid-Afrikaanse afkomst) en Hans Mooren (bewoner stadsdeel Zuidoost met sterke relatie Zuid-Afrika vanuit de vakbond en vrijwilligers werkzaamheden).
In materie huist geschiedenis. In Dineo Sehsee Bopape’s installaties is de geschiedenis gevangen in stof en aarde, zijn stenen de symbolische neerslag van ideologieën. Een installatie van deze kunstenaar is als een reis door het verleden, langs verhalen die de westerse geschiedenis vergat of negeerde. Bopape (Polokwane, Zuid-Afrika, 1981) bouwt met stenen, aarde, stof, grond, goud en klei aan een omgeving die alle zintuigen aanspreekt. Neem de installatie ‘Lerole, footnotes, (the struggle of memory against forgetting)’, die Bopape recent in verschillende constellaties tentoonstelde in expositieruimte Witte de With in Rotterdam en in Kunsthal Kade, Amersfoort. Bopape liet zich inspireren door de Afro-Amerikaans schrijver James Baldwin die in de jaren zestig het desastreuze effect van racisme in de samenleving benoemde in zijn essays en tijdens zijn deelname aan het maatschappelijk debat. Bopape’s ‘footnotes’ zijn verhalen van verzet tijdens de kolonisatie van Afrika. Kleine houten bordjes vermelden een jaartal, een plaats en vertellen van succesvolle acties tegen koloniale machten. Maar die geschiedenissen worden vergeten en weggestopt. Bopape graaft ze zorgvuldig uit en stelt ze tentoon in symbolische, associatieve installaties.
Mohau Modisakeng (1986, Soweto, Zuid Afrika) belichaamt in zijn foto’s en performances iets dat hemzelf overstijgt. Het persoonlijke is voor hem altijd politiek. Modisakeng hult zich voor de reeks ‘Endabeni’ in schorten, gebaseerd op de werkkleding van mijnwerkers. Hij draagt een sjieke hoed, en een masker dat doet denken aan de oogkleppen die werkpaarden voorgebonden krijgen. De kunstenaar baseerde zich op de arbeidsmigranten die, gekleed als dandies, zwaar en smerig werk in de mijnen verrichten. Zijn foto’s ogen gelikt en tegelijkertijd dramatisch. Op de fotoreeks ‘Ditaola’ slingert hij bijna achteloos een geweer over zijn schouder. Er gaat dreiging uit van de wapens, en die dreiging hoort bij Modisakengs bestaan. Hij groeide op gedurende de laatste gewelddadige jaren van de apartheid. Zijn persoonlijke verhaal is onlosmakelijk verbonden met de geschiedenis van Zuid-Afrika. Modisakeng hanteert wapens, stof, een duif. Hij brengt de dreiging van een wapen en de vreemdzaamheid van de duif samen. Dat levert een hoopvolle, maar niets verbloemende voorstelling op.
Sokari Douglas Camp (1958, Buguma, Nigeria) gebruikt voor haar sculpturen olievatenstaal met hetzelfde gemak waarmee een schilder zich in verf uitdrukt. Douglas Camp verbeeldt mensfiguren in poses die ze leende van beroemde schilderijen uit de westerse kunstgeschiedenis aannemen. Maar hun herkomst is ontegenzeglijk Nigeriaans, hun hoofddoeken zijn Nigeriaans, hun kleding is West-Afrikaans. Zo benadrukt de kunstenaar de trots van hen die afstammen van voorouders die zuchtten onder het juk van slavernij, met een kleurenrijkdom afgeleid van kleding en textiel. Staal is hard en koud. Maar in de handen van Douglas Camp verandert het metaal in een menselijke, levendige en kleurrijke materie. Geboren in de Niger Delta in Nigeria, groeide ze op in een land waar vervuiling, machtsmisbruik en oliewinning hand in hand gaan. Haar materiaalgebruik is daar een constant commentaar op. Douglas Camp is gefascineerd door uitwisseling tussen verschillende culturen. Ze voert in haar werk een conversatie met elementen uit de Kalabari cultuur waarin ze opgroeide. Die ervaart ze soms als veelzeggender dan de Engelse cultuur, waar ze, wonend en werkend in Londen, ook toe behoort.
Op zaterdag 11 mei hebben Amsterdammers hun mening gegeven over de schetsontwerpen voor het Nelson Mandela Gedenkteken. Mocht u deze bijeenkomst gemist hebben, dan kunt u hieronder via het formulier uw mening geven. Na 19 mei is het niet meer mogelijk te reageren, omdat alle reacties dan worden ingezameld en doorgegeven aan de kunstcommissie. Het definitieve besluit wordt op de Nelson Mandela Dag op 18 juli door Stadsdeel Zuidoost bekendgemaakt.
*De realisatie van het Nelson Mandela Gedenkteken is een project van Gemeente Amsterdam/Stadsdeel Zuidoost met CBK Zuidoost als procesbegeleider.
